بسیاری از افراد علاقه دارند تا تفسیر آزمایش خون را بدانند تا بتوانند ار نتیجه آزمایش خود آگاه شوند. انجام آزمایش خون و نمونه گیری می توان عملکرد کبد، کلیه، تیروئید و قلب، عفونت ها و بیماری های ژنتیکی و حتی سلامت عمومی فرد را مورد ارزیابی قرار داد. بعد از نمونه گیری و تجزیه و تحلیل آن در آزمایشگاه و گرداوری نتایج، گزارشی از نتایج آزمایش خون به بیمار داده می شود. این گزارش حاوی اجزای تشکیل دهنده خون و میزان آنهاست. برای کسانی که دلایل غیرپزشکی دارند، تفسیر نتایج کمی سخت و پیچیده است.

آزمایش خون معمولا از ۳ بخش تشکیل شده است: کل تعداد گلبول ها، سطح متابولیک و سطح لیپید. هر آزمایشی نتایج متفاوتی داشته و با تحلیل های مختلفی همراه است. نتایج این ۳ بخش متفاوت از یکدیگر نیست بلکه در یک ستون و تحت عنوان “test name” قرار می گیرند. زیر هر آزمایش، بخش های دیگری وجود دارد که تصویر کلی از سلامت فرد را نشان می دهد.

کل تعداد گلبول ها (CBC)

CBC شامل ۳ نوع گلبول است:
گلبول های سفید (WBC)
گلبول های قرمز (RBC)
پلاکت
با اندازه گیری حجم گلبول های خون، پزشک می تواند با استفاده از CBC سلامت عمومی فرد را مشخص کند و بیماری های لوکمی و آنمی را تشخیص دهد.

تعداد گلبول های سفید (WBC)

برای تفسیر آزمایش خون باید بدانید که گلبول های سفید معروف به لوکوسیت یکی از اجزای اصلی سیستم ایمنی بدن است. بالا بودن تعداد گلبول های سفید می تواند نشان دهنده وجود عفونت باشد درحالیکه پایین بودن آن می تواند نشانه بیماری های مختلفی مثل اچ.آی.وی/ ایدز و لوپوس باشد.
آزمایشگاه ۵ جزء از گلبول های سفید خون و نسبت آنها را با یکدیگر آزمایش می کند. اگر این اجزا از حالت تعادل خارج شوند، پس این نشانه عفونت یا برخی بیماری هاست. نسبت هریک از این اجزا در افراد سالم بدین صورت می باشد:
-نوتروفیل: ۴۰ تا ۶۰ درصد
-لنفوسیت: ۲۰ تا ۴۰ درصد
-مونوسیت: ۲ تا ۸ درصد
-اوزینوفیل: ۱ تا ۴ درصد
-بازوفیل: ۰٫۵ تا ۱ درصد

تعداد گلبول های قرمز (RBC)

گلبول های قرمز، اکسیژن را به بافت های بدن می رساند و وجود آن ها برای سلامت و عملکرد بدن بسیار مهم است. با شمارش گلبول های قرمز می توان حجم این گلبول ها را در یک فرد تخمین زد و اگر نتایج بالا یا پایینتر از حد نرمال باشد، می تواند نشانه یک بیماری باشد. به هرحال با استفاده از این نوع آزمایش نمی توان دلیل بیماری ها و مشکلات را در بدن پیدا کرد بلکه باید از آزمایشات دیگری نیز استفاده نمود.

آزمایش هماتوکریت (Hct)

هماتوکریت بخشی از خون است که از گلبول های قرمز ساخته می شود. این نوع آزمایش برای تشخیص آنمی از سایر بیماری ها بسیار مفید است.

تست هموگلوبین (Hgb)

هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول های قرمز موجود است که اکسیژن را از ریه به سمت بافت های بدن منتقل می کند. این تست در تفسیر آزمایش خون برای تشخیص آنمی بسیار مفید بوده و بیشتر پزشکان و متخصصان انجام این تست را بر تست هماتوکریت ترجیح می دهند.

تست MCV

میانگین حجم گلبول های قرمز یا فضایی که گلبول های قرمز اشغال می کنند، با این تست اندازه گیری می شود. نتایج خارج از حد نرمال می تواند نشانه آنمی یا سندروم خستگی مزمن باشد.

تست MCH

آزمایشگاه میانگین مقدار هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز را آزمایش می کند. بالا بودن سطح این تست نشانه آنمی و پایین بودن سطح آن نشانه سوءتغذیه است.

تست RDW (پراکندگی گلبول های قرمز)

با استفاده از این تست می توان میزان پراکندگی گلبول های قرمز را تعیین کرد. اگر نتیجه تست خارج از حد نرمال باشد، ممکن است فرد به آنمی، سوء تغذیه یا بیماری کبد مبتلا باشد.

تعداد پلاکت (Platelet)

پلاکت ها گلبول های کوچکی هستند که به لخته شدن یا انعقاد خون کمک می کنند. به کمک این تست می توان مقدار پلاکت موجود در خون را اندازه گیری کرد. اگر تعداد پلاکت ها زیاد باشد، نشانه آنمی، سرطان یا عفونت است اما اگر تعداد پلاکت ها کم باشد، باید از هرگونه جراحت پیشگیری کرد چرا که موجب خونریزی شدید می شود.

MPV (میانگین حجم پلاکت)

با استفاده از این تست می توان حجم پلاکت را در خون آزمایش کرد. پایین بودن حجم پلاکت در تفسیر آزمایش خون می تواند موجب خونریزی شود اما بالا بودن آن، خطر حمله قلبی یا سکته را افزایش می دهد.

سطح متابولیک (CMP)

با استفاده از سطح متابولیک معروف به پانل شیمیایی می توان میزان گلوکز، تعادل الکترولیت و مایعات و همچنین عملکرد کبد و کلیه را آزمایش کرد. این تست از موارد زیر تشکیل شده است:

تست ALT (آلانین آمینوترانسفراز)

آلانین آمینوترانسفراز (ALT) آنزیمی است که بواسطه سلول های کبد تولید می شود که افزایش سطح آن نشانه نارسایی کبد است.

تست آلبومین (Albumin)

آلبومین پروتئینی است که بواسطه کبد تولید می شود و حجم آن در کبد با این تست اندازه گیری می شود. درصورتی که نتیجه این تست غیرعادی باشد، نشان دهنده مشکلات کلیوی و کبدی است.

تست پروتئین (total protein)

آزمایشگاه نسبت دو نوع پروتئین یعنی آلبومین و گلوبولین را آزمایش می کند. پایین بودن سطح پروتئین نشان دهنده بیماری های کبدی و کلیوی و سوءتغذیه است درحالیکه بالا بودن آن نشانه التهاب، عفونت یا بیماری مغز استخوان است.

تست آلکالین فسفاتاز (Alkaline phosphatase)

آلکالین فسفاتاز آنزیمی است که در سلول های استخوان و کبد تولید می شود. نتایج غیرعادی آن نشان دهنده نارسایی کبد و مشکلات استخوانی مثل تومور یا نرمی استخوان است.

تست آسپارتات آمینوتراسنفراز (Aspartate aminotransferase )

آسپارتات آمینوترانسفراز آنزیمی است که معمولا در گلبول های قرمز و بافت ماهیچه و نیز در قلب، پانکراس، کبد و کلیه یافت می شود. با استفاده از این تست می توان سطح این آنزیم را در بدن اندازه گیری کرد. نتیجه غیرعادی نشانه سرطان، نارسایی کبد، کلیه یا قلب است.

تست بیلی روبین (Bilirubin)

آزمایشگاه عملکرد کبد و کلیه را با این تست آزمایش می کند که این تست برای تشخیص زردی نوزاد، آنمی و بیماری های کبد مفید است.

تست نیتروژن اوره خون (BUN)

با استفاده از این تست می توان حجم نیتروژن را در خون اندازه گیری کرد. بالابودن سطح آن نشانه نارسایی کبد یا بیماری های کبدی است درحالیکه پایین بودن آن علامت سوءتغذیه یا نارسایی شدید کبد است.

تست کلسیم (calcium)

به کمک این تست می توان میزان کلسیم در خون را اندازه گیری کرد. اگر سطح آن پایین باشد، نشانه سرطان، پرکاری پاراتیروئید، سل و سایر بیماری هاست و اگر سطح آن بالا باشد، نشانه سوءتغذیه، نرمی استخوان و پرکاری تیروئید است.

تست کلراید (Chloride)

به کمک این تست می توان سطح کلراید را در بدن اندازه گیری کرد. بالا بودن سطح آن نشانه بی آبی و بیماری های کلیوی و بدکاری غده آدرنال است.

تست کرایتینین (creatinine)

کرایتینین یک مولکول شیمیایی است که برای تولید انرژی در عضلات مهم است. بالا بودن سطح آن نشانه بدکاری کلیه است.

تست قندخون ناشتا (FBS)

میزان قندخون تحت تاثیر مصرف موادغذایی یا نوشیدنی هاست. تست قندخون ناشتا بعد از حداقل ۶ ساعت ناشتا انجام می شود که نتیجه غیرعادی آن نشانه دیابت است.

تست فسفر (Phosphorus)

آزمایشگاه مقدار فسفر خون را اندازه گیری می کند که بالا بودن سطح آن نشانه مشکلات کلیوی و غده پاراتیروئید، سوءتغذیه یا مصرف الکل است.

تست پتاسیم (potassium)

تست پتاسیم، ارتباط بین عصب و عضلات را مشخص کرده، عملکرد قلب را تنظیم کرده و کارکرد عضلات را حفظ می کند. مواد مدر یا داروهای ادرارآور موجب افت میزان پتاسیم می شود.

تست سدیم (sodium)

سدیم، عنصری است که به تحریک عصب و انقباض ماهیچه و تعادل میزان آب در بدن کمک می کند. نتیجه غیرعادی آن می تواند نشانه کم آبی بدن، اختلال در عملکرد غده آدرنال، کورتیکواستروئید، بیماری های کبد یا کلیه باشد.

سطح لیپید (lipid panel)

در تفسیر آزمایش خون باید بدانید از تست لیپید برای اندازه گیری انواع تری گلیسریدها و کلسترول خون استفاده می شود.

تست کل کلسترول (total cholesterol)

به کمک این تست می توان سطح LDL (کلسترول بد) و HDL (کلسترول خوب) را اندازه گیری کرد. این تست در تفسیر آزمایش خون اهمیت زیادی دارد.

تست تری گلیسرید (Triglycerides)

تری گلیسرید نوعی چربی است که در خون یافت می شود که اگر عدد آن بالا باشد، نشانه خطر ابتلا به بیماری قلبی و سایر مشکلات است.

تست کلسترول HDL

کلسترول HDL معروف به کلسترول خوب در پیشگیری از بیماری قلبی مفید بوده و اگر عدد آن کم باشد، نشانه خطر ابتلا به امراض قلبی است.

تست کلسترول LDL

کلسترول LDL معروف به کلسترول بد با بیماری قلبی و گرفتگی شریان ها و عروق ارتباط دارد.

تست نسبت کل کلسترول به HDL

این تست، خطر ابتلا به بیماری قلبی را نشان می دهد که عدد آن از تقسیم کلسترول HDL بر کل کلسترول بدست می آید. اگر عدد آن بالا باشد، نشانه مشکلات و امراض قلبی است. درصورتی که نسبت به وجود علایم کلسترول بالا مشکوک هستید، این تست را انجام دهید.

نتایج آزمایشات

شما منتظر نتیجه آزمایش هستید اما منظور و مفهوم اصطلاحات پزشکی و یا اعداد را نمی دانید و حتی پی بردن به معنا و مفهوم اصطلاحات پزشکی و اعداد موجود در ورقه آزمایش بسیار گیج کننده است. هزاران آزمایش وجود دارد که نتایج و معنای آنها متفاوت است اما با دانستن اصطلاحات پزشکی و علایم اختصاری می توان به نتایج آزمایش پی برد و معنای آنها را درک کرد.

معنای نتایج آزمایش

مثبت یا منفی: نتیجه برخی آزمایشات مثل بارداری یا ابتلا به عفونت معمولا به صورت مثبت یا منفی روی ورقه آزمایش ثبت می شود. بنابراین نتیجه مثبت لزوما به معنی خوب بودن و منفی به معنی بد بودن نیست. گاهی اوقات نتیجه مبهم و یا ناقص است و این بدین معناست که آزمایشگاه هیچ پاسخ روشنی به نمونه گیری نداده است. اینجاست که پزشک، تکرار آزمایش یا تست دیگری را از بیمار درخواست می کند. نتایج آزمایش با عدد مشخص می شود، مثل میزان کلسترول. این اعداد بخودی خود هیچ معنا و مفهومی ندارند اما از مقایسه نتیجه آزمایش با اعداد مرجع می توان به وجود سلامت یا بیماری پی برد. این اعداد در ورقه آزمایش قابل مشاهده هستند.

آیا نتیجه آزمایش همیشه درست است؟

درحالیکه آزمایشگاه موظف است آزمایشات را طبق استاندارد و با کیفیت و دقت بالا انجام دهد اما گاهی اوقات نتایج آزمایش می تواند اشتباه باشد، مثلا نتیجه مثبت کاذب بدین معناست که شما طبق نتایج آزمایش مبتلا به یک بیماری هستید اما در واقع این بیماری را ندارید و یا نتیجه منفی کاذب بدین معناست که شما طبق نتایج آزمایش بیمار نیستید اما در واقع مبتلا به یک بیماری هستید.

مواردی که می تواند بر نتایج آزمایش تاثیر بگذارد:
فعالیت بدنی شدید
مصرف برخی غذاها مثل آووکادو، گردو و گیاه شیرین بیان
آفتاب سوختگی
سرماخوردگی یا عفونت
داشتن رابطه جنسی
مصرف برخی داروها

علایم اختصاری در آزمایش خون:

Cmm میلی متر مکعب، واحد شمارش گلبول ها
Fl(femoliter) کسری از یک میلیونم لیتر
g/Dl گرم به ازای دسی لیتر
IU/L واحدهای بین المللی لیتر
MEq/L معادل میلی به ازای هر لیتر
Mg/Dl میلی گرم به ازای هر دسی لیتر
Ml میلی لیتر
Mmol/L میلی مول به ازای هر لیتر
Ng/Ml نانوگرم به ازای هر لیتر